Termika produktów i sposoby przygotowywania potraw

Do czasu kiedy nie zapoznałam się bliżej z filozofią wschodu i medycyną chińską nie miałam pojęcia o termice różnych produktów i możliwościach leczniczych z nią związanych. Nie zastanawiałam się bliżej czy jakiś produkt mnie ogrzewa, czy bardziej ochładza, kiedy jakie produkty zaleca się jeść, kiedy je raczej ograniczać. I co najważniejsze, w zależności od danej konstytucji ciała (dziedziczymy ją po rodzicach) jakie są bardziej zalecane, a jakie nie wskazane.

Chcąc wykorzystać dietę jako sposób na leczenie drobnych dolegliwości czy poważniejszych chorób termika poszczególnych produktów jest tu kluczowa.

Według medycyny chińskiej istnieje 5 poziomów termiki od neutralnej poczynając, dalej będą to produkty o termice ciepłej, gorącej, chłodnej i zimnej. Najważniejsze z nich wydają się dwa skrajne te najbardziej ochładzające i najbardziej rozgrzewające – wymagają ostrożnego i umiejętnego stosowania.

Na zmianę termiki produktów może mieć wpływ kilka rzeczy i tak poziom ciepła potraw podniesie gotowanie, dokładne przeżuwanie, krojenie, mielenie, bardziej ciepłe będą te gotowane na gazie czy ogniu niż te na kuchenkach elektrycznych czy podgrzewane w kuchenkach mikrofalowych.
Bardziej ochładzające będą z kolei surowe pokarmy, nawożone chemicznie warzywa, produkty o barwie zielonej, potrawy spożywane na zimno.

Są najbardziej wskazane w naszej diecie, gdyż harmonizują pracę poszczególnych narządów i wzmacniają energię Qi. Produkty z tej grupy wydają się też być najbardziej wartościowe dla naszego zdrowia. Te produkty niech będą najbardziej ulubionymi przez większość z nas.

Upieczony kawałek indyka podany z fasolką szparagową ugotowaną na parze, polaną roztopionym masłem, a do tego surówka z białej lub czerwonej kapusty będzie idealnym posiłkiem – wzmacniającym energię, pożywnym i lekkostrawnym. Inną propozycją może być ugotowana kasza jaglana polana sosem grzybowym z surówką z marchwi posypaną pestkami dyni i słonecznika. Dania proste, szybkie do przygotowania i zdrowe.

Które produkty mają neutralną termikę?

• Warzywa – słodkie ziemniaki, fasolka szparagowa, karczoch, groch, kalarepa, brukselka, kapusta biała i czerwona, marchew, pietruszka, bób;
• Owoce – suszone daktyle, śliwki, papaja;
• Mięso – cielęcina, indyk, gęś, karp;
• Kasze – orkiszowa, jaglana, kukurydziana;
• Inne – grzyby shitake, leśne, boczniaki, pestki dyni, słonecznika, orzechy laskowe, pistacje, orzeszki ziemne, masło, jajka, miód, twaróg, kawa zbożowa, mleko, drożdże.

Zalecane szczególnie porą jesienno-zimową. Ochronią nas przed nadmiernym wychłodzeniem, przed przeziębieniami czy grypą, szczególnie w przypadku słabszej odporności. Ciepłe pokarmy podnoszą poziom energii Qi i nasze Yang.

Kiedy na zewnątrz robi się chłodniej, na naszym stole powinno przybywać produktów o termice ciepłej. Z jednej strony ochronią one nas przed nadmiernym wychłodzeniem, a z drugiej podniosą poziom energii Qi i Yang. Posiłki przyrządzone z produktów o termice ciepłej pozwolą nam też uniknąć przeziębienia czy grypy. Warto w tym zwiększyć ilość zjadanych ryb będących cennym źródłem kwasów omega 3, a gotowane posiłki doprawiać aromatycznymi i rozgrzewającymi przyprawami. Szczypiorek, czosnek i cebula powinny być obowiązkowym składnikiem chociaż jednego posiłku w ciągu dnia.

Które produkty mają ciepłą termikę?

• Ryby i mięso - drób, dziczyzna, węgorz, tuńczyk, krewetki, dorsz, szprotki, okoń, również ryby wędzone, łosoś;
• Przyprawy – tymianek, kurkuma, kardamon, gorczyca, kolendra, liść laurowy, czarnuszka, kmin rzymski, majeranek, ostra papryka, imbir świeży, estragon, rozmaryn, bazylia;
• Warzywa i owoce – cebula, czosnek, por, szczypiorek, brzoskwinie, czereśnie, morele, czerwone winogrona, owoce róży, rodzynki;
• Inne – masło klarowane, ocet balsamiczny, ryżowy, orzechy włoskie i piniowe, słodkie wino, parmezan, kozie produkty.

Z produktami o termice gorącej powinno być się dość ostrożnym, gdyż używanie ich w nadmiarze może doprowadzić do wysuszenia płynów ciała i uszkodzić aspekt Yin.

Te produkty mogą też wywoływać ekstremalne reakcje i dawać tylko krótkotrwały efekt. Dla przykładu, gorący pieprz cayen. Najpierw nas bardzo mocno rozgrzeje, poczujemy aż pot na czole, nie mniej jednak to gorąco szybko wyjdzie na zewnątrz sprawiając, że poczujemy się wychłodzeni.

Podobna reakcja zajdzie po spożyciu alkoholu.

Osoby, szczególnie wyziębione powinny tych bardzo rozgrzewających produktów unikać, a stosować bardziej ciepłe, te opisane poprzednio, które będą działały wolniej i dłużej. Gorące produkty nie będą też dobre dla osób agresywnych, wspominałam o tym przy opisach typów konstytucji, cierpiących na bezsenność , czy u kobiet w okresie menopauzy. Są za to dobre w umiarkowanych ilościach do poprawienia trawienia.

Które produkty mają termikę gorącą?

• baranina,
• jagnięcina,
• pieprz cayen,
• gałka muszkatołowa,
• chili,
• kozieradka,
• cynamon,
• anyż,
• goździki,
• koper włoski,
• grzane wino.

Produkty chłodne i zimne będą idealne na letnią porę roku, w gorącym klimacie, albo w sytuacji przegrzania organizmu. Wyróżniamy wśród nich te łagodniej ochładzające i wręcz wyziębiające. Zbyt duża ilość i jednych i drugich może mieć negatywne skutki dla organizmu w postaci uszkodzenia funkcji trawiennych oraz uszkodzenia naszego Yang i energii Qi.

Produkty chłodne latem będą nas nawilżać i równoważyć spożywane latem pokarmy gorące (tradycyjne o tej porze grillowanie). Nie będą dobre dla osób starszych oraz dzieci, gdyż obciążają funkcje trawienne.

Które produkty mają termikę chłodną?

• Warzywa i owoce – dynia, kabaczek, szpinak, cukinia, pomidory, papryka, buraki, bakłażan, szparagi, sałata, rukola, kalafior, brokuły, seler, seler naciowy, rzepa, ziemniaki, rzodkiew, jarmuż, pigwa, grejpfrut, słodkie jabłka, zielone winogrona, maliny, jeżyny, soki warzywne i owocowe;
• Zboża i fasole - jęczmień, kukurydza, ciecierzyca, suszona fasola, soja, fasolka mung, ryż (biały i brązowy), siemię lniane, chleb;
• Oliwy i oleje - słonecznikowy, lniany, sojowy, z pestek winogron, z oliwek;
• Inne - pieczarki, mięta pieprzowa, kolendra, słodka śmietana, białe wino, tofu, cukier, piwo pszeniczne, herbatki z głogu, dzikiej róży i mięty.

Najbardziej wyziębiające produkty dla naszego organizmu. Zalecane głównie w gorącym klimacie, u nas w czasie letnich upałów i to przez krótki czas. Trzeba bardzo uważać aby nie nadużywać skrajnie zimnych produktów w codziennej diecie, gdyż mogą spowodować spadek odporności, a to już otwarta droga do różnych infekcji. No i oczywiście te produkty osłabiają procesy trawienne. Kuszące jest kiedy w zimowej porze idziemy do marketu, a tam na pólkach melony, sałata lodowa, ogórki czy owoce cytrusowe. Zdecydowanie nie są to zalecane produkty w chłodnej porze roku. Unikajmy ich i zastąpmy tymi, które nas ogrzeją i sprawią, ze posiłki będą aromatyczne i zdrowe.

Które produkty mają termikę zimną?

• Warzywa i owoce – melony, arbuzy, ananas, banany, rabarbar, grejpfrut, gruszki, ogórki, awokado, cykoria, endywia, sałata lodowa, kiełki fasoli mung;
• Mięso – wieprzowina, kaczka, glony, małże, jogurt, kefir, zsiadłe mleko, herbata czarna i zielona, kawa czarna, mleko sojowe, woda mineralna, miso, sól.

Jak wspomniałam przy termice produktów obróbka termiczna produktów podnosi ich termikę, przez co te chłodne produkty podczas gotowania czy pieczenia mogą stać się ostatecznie ogrzewającymi. Ma tu znaczenie nie tylko sposób przygotowania ale temperatura w jakiej się to robi i czas obróbki.
Nasze posiłki możemy przygotowywać na różne sposoby – gotować, piec, grillować, smażyć, dusić w sosie, gotować na parze, blanszować, grillować. Dietetyka Chińska rozróżnia ich bardzo dużo, warto kilu poświęcić trochę uwagi.

Pieczenie – idealne dla wegetarian, szczególnie w chłodne jesienne i zimowe dni. Warzywa, czy owoce przygotowane tą metodą, ogrzeją organizm. Pomidory czy jabłka, które z natury są chłodne, po upieczeniu będą rozgrzewające.

Smażenie - również wzmacnia energię pożywienia, sprawiając, że ogrzeje ono nasze ciało, trzeba jednak pamiętać i brać pod uwagę fakt, że używanie często różnych tłuszczów do smażenia, może obciążyć wątrobę i pęcherzyk żółciowy. Ten rodzaj obróbki nie jest wskazany dla osób z nadmiarem Yang (patrz rodzaje konstytucji). Jeśli już mamy ochotę na taki posiłek to używajmy woka, gdyż warzywa w nim usmażone, poddane wysokiej temperaturze na krótki czas, będą chrupkie na zewnątrz i soczyste w środku.

Grillowanie – jak to się mówi kolokwialnie, tylko od wielkiego dzwonu, gdyż podczas tego procesu mogą się pojawiać toksyczne substancje. Po drugie jest to metoda, wywołująca bardzo silny efekt Yang. Nie zalecana absolutnie dla osób z nadmiarem Yang.

Gotowanie potraw z dodatkiem alkoholu – bardzo korzystne dla naszego ciała z kilku różnych powodów. Po pierwsze alkohol nada fajny smaczek potrawie i ją dodatkowo ogrzeje, po drugie poruszy naszą energię i cyrkulację krwi, po trzecie może poprawić nastrój w przypadku przygnębienia czy rezygnacji. Warto poszukać przepisów, których jednym ze składników będzie wino, piwo czy inny trunek.

Gotowanie – jedna z najzdrowszych metod podnoszenia poziomu energii pożywienia. Dzięki odpowiedniej długości gotowania możemy w różnym stopniu wzmóc ogrzewające właściwości pożywienia. Jeśli będziemy gotować krócej, nasz posiłek nie utraci za wiele składników odżywczych, a te które pozostaną będą lepiej przyswajalne, a i na trawienie nie zużyje zbyt dużej ilości energii

Dietetyka Chińska zdecydowanie większą uwagę przykłada do energetyki pożywienia, która wzmocni naszą wewnętrzną energię, niż np. do potencjalnych utraconych korzyści z witamin w procesie gotowania. Najbardziej znane pod względem wzmacniania energii pożywienia są zupy mocy, gotowane wiele godzin na malutkim ogniu to takie minimum. Medycyna Chińska uważa zupy mocy za bardzo skuteczne lekarstwo. Żeby przybliżyć, zupa mocy jest trochę podobna do naszego rosołu. Bardzo dobre na wzmocnienie po wyczerpującej chorobie czy dla matek po urodzeniu dziecka.